In gesprek over Beijing: dé vrouwenrechtenagenda van toen én nu

Het gesprek was onderdeel van de kick-off bijeenkomst georganiseerd door WO=MEN en Atria om aandacht te vragen en gezamenlijk voor te bereiden op aankomende internationale processen gericht op gendergelijkheid en rechten van vrouwen en meisjes. De vier sprekers waren allemaal bij de Vierde Wereldvrouwenconferentie geweest in China in 1995, tegenwoordige vooral aangeduid met de naam van de stad waar het plaats vond: Beijing. Althans, de meesten deden alleen mee aan het NGO Forum for Women in Huairou, zo’n 2 uur rijden van de officiële conferentie. De toegang tot de formele conferentie was beperkt, al vonden er wel dagelijkse briefings plaats over en weer.  

Gespreksleider: Lisa Philippo (CHOICE for Youth & Sexuality) 

De sprekers benadrukten dat de boodschappen en thema’s – de Beijing declaratie benadrukt 12 kritieke aandachtsgebieden - van de Beijing vrouwenconferentie in 1995 nog steeds van groot belang zijn. Maar waar hun herinneringen het meest de nadruk op leggen, zijn de kracht van verbinding en solidariteit in de strijd voor vrouwenrechten.  

"Je hebt solidariteit nodig om de wereld te veranderen,” zei Tonny Filedt Kok, lid van het internationale netwerk van Soroptimisten. Haar ervaringen-  in Beijing – of eigenlijk Huairou - waren aanvankelijk vooral overweldigend en vol onzekerheden. Ondanks de beperkingen van de Chinese context, een land dat zich niet zo in zet voor mensenrechten en waar bezoekers niet vrij rond konden reizen, voelde ze een sterke verbondenheid met vrouwen over de hele wereld die daar samenkwamen. Deze ervaring inspireerde haar om actief betrokken te blijven bij de strijd voor vrouwenrechten in Nederland. 

Marjet Douze, destijds adjunct-directeur bij het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (IAV), zeg maar de voorloper van Atria, herkende dat overweldigende gevoel tijdens de conferentie. Niet zo vreemd misschien als je bedenkt dat ze daar samen kwamen met zo’n  30.000 andere vrouwen. "Er was een zaal met pc’s en iedereen wilde zelf een mailtje sturen,” herinnerde ze zich, wat een vooruitziende blik bood op hoe technologie de samenwerking tussen vrouwenorganisaties zou transformeren. 

Ireen Dubel, toen senior beleidsmedewerker gender, vrouwen en ontwikkeling bij ontwikkelingsorganisatie Hivos, benadrukte het belang van het blijven vertellen van deze verhalen. "The Chinese women take up half of the sky,” citeerde ze uit haar eigen verslag van toen, waarmee ze zowel de kracht als de paradox van de vrouwenrechtenbeweging in China belichtte. De tegenstrijdigheid van een vrouwenrechtenconferentie in een land met zeer beperkte mensenrechten was voor haar een belangrijke reflectie. 

Sascha Gabizon, oprichter van WECF (destijds Women in Europe for a Common Future, later veranderd naar Women Engage for a Common Future) en drie jaar eerder al aanwezig bij de Earth Summit in Rio de Janeiro, gaf aan dat de Beijing-conferentie een cruciale stap was in het verbinden van feminisme en milieuactivisme. Ze vertelde dat de conferentie de basis legde voor een internationaal netwerk van feministische organisaties dat tot op de dag van vandaag actief samenwerkt. 

Een belangrijk thema van het gesprek met Beijing-gangers was de samenwerking tussen jongere en oudere feministen. Tonny benadrukte dat dialoog tussen generaties cruciaal is: "Alleen door samen dingen te doen, kom je verder.” Dit sentiment werd gedeeld door Marjet, die het belang van kennisoverdracht en archivering voor toekomstige generaties onderstreepte. "Er is veel gestreden en veel bereikt,” zei ze, hopend dat de jongere generaties iets van hun lessen kunnen leren en de strijd weer verder kunnen brengen. 

Ireen voegde toe dat de samenwerking tussen NGO’s en de overheid verbeterd kan worden door een lange termijnvisie te ontwikkelen. Dit leidde tot een bredere discussie over de blinde vlekken in de toenmalige en de huidige feministische agenda’s, onder andere met betrekking tot de invloed van neoliberalisme op vrouwenrechten. 

De sprekers waren het erover eens dat er een toenemende terugslag is op vrouwen- en queerrechten. Sascha benadrukte dat met name economisch kwetsbare gebieden het zwaar te verduren hebben. "Het idee dat vrouwenrechten vanzelfsprekend zijn, is een misvatting,” zei ze. De politieke context, vooral na gebeurtenissen zoals 9/11, heeft de prioriteit van vrouwenrechten ondermijnd. 

Lisa sloot de discussie af met een krachtige boodschap: "We hopen dat met ieder stapje achteruit er ook weer één vooruit wordt gezet.” Dit sentiment vormde de rode draad van het panel, waarin de sprekers de noodzaak benadrukten om de strijd voor gelijkheid en rechtvaardigheid voort te zetten, ongeacht de obstakels. 

De bijeenkomst over de Beijing conferentie van 1995 maakte mij duidelijk dat, ondanks de uitdagingen die nog steeds bestaan, de lessen en verbindingen van toen eigenlijk relevanter zijn dan ooit. De sterke boodschap van solidariteit, samenwerking en hoop voor de toekomst is een krachtige aanmoediging voor zowel huidige als toekomstige generaties feministen. Het is essentieel om de strijd voor vrouwenrechten niet alleen voort te zetten, maar ook te vernieuwen en te versterken in een steeds veranderende wereld.