Rondetafel Vrouwenrechten en Seksuele en Reproductieve Gezondheid en Rechten in de Tweede Kamer

Ook neemt met de verbeterde positie van vrouwen en meisjes in al hun diversiteit de tegendruk toe. Waar vrouwen en LHBTQI+ personen hun rechten opeisen, of de zittende macht en tradities bevragen, zien we georganiseerde tegenstand. En anti-gender- en anti-rechtenbewegingen trekken steeds vaker op met xenofobe, conservatief religieuze en gewelddadig extremistische groepen en regimes. Van Rusland tot Ghana, van Afghanistan tot Argentinië, van Irak tot China, maar ook in Europa.  

In ruim 67 landen is het verboden voor stellen van gelijk geslacht elkaar lief te hebben. In ten minste 9 landen is het verboden jezelf te zijn als transpersoon. Wereldwijd gaan ruim 129 miljoen meisjes niet naar school omdat de overheid het niet zo belangrijk vindt. In Afghanistan is het verboden voor meisjes door te studeren en voor vrouwen in veel sectoren te werken. Turkije stapte uit de Istanboel Conventie, een verdrag dat 10 jaar eerder in het eigen Istanboel werd gesloten tussen landen om geweld tegen vrouwen tegen te gaan. Hongarije verbood les over gendergelijkheid, in Irak werd een fatwa uitgeroepen over het woord ‘gender’, en de VS schafte het federale grondwettelijke recht op een veilige abortus af. In diverse staten riskeren vrouwen nu gevangenisstraf bij een miskraam of doodgeboorte.  

Deze goed georganiseerde tegenbeweging bezigt de retoriek dat mensenrechten een ‘Westers concept’ zouden zijn. Dat ‘het Westen zich niet moet bemoeien’ met de cultuur van anderen. Het is een poging om universele mensenrechten ‘kalt te stellen’ en misplaatst cultuurrelativisme bovendien. Het is een klap in het gezicht van de Iraanse en Afghaanse vrouwen die de straat op gaan om te strijden voor zelfbeschikking, terwijl zij weten dat het hun dood kan betekenen. Een klap in het gezicht van de inheemse vrouw in Guatemala, die zich namens haar gemeenschap verzet tegen verwoestende fossiele projecten. Een klap in het gezicht van de Oegandese homoactivist, die met gevaar voor eigen leven probeert met juridische hulp vrienden uit de gevangenis te krijgen. En een klap in het gezicht van de Congolese religieus leider die jongeren probeert uit de handen van milities te houden.  

Tegelijk trekt deze beweging mensen aan door in te spelen op genderstereotypen. Zoals de ‘echte man’ die primair werkt voor de kost en het gezin beschermt. En de ‘echte vrouw’ als primaire verzorger van het gezin. Gesterkt door de suggestie dat vrouwen en LHBTQI+ die opkomen voor gelijke rechten, geen ‘ware vrouwen en mannen zijn’ en traditionele rolpatronen onderuit willen halen, neemt intimidatie en (online) geweld tegen individuele vrouwelijke en LHBTQI+ politici, journalisten, schrijvers en mensenrechtenactivisten toe. Zo vertelden in een recent grootschalig onderzoek onder 901 journalisten in 125 landen, ruim 73% van de vrouwelijke ondervraagden te maken te hebben gehad met intimidatie en geweld.  

Monddood maken van vrouwelijke mensenrechtenverdedigers 

De impact van de tegenstand, intimidatie en geweld tegen vrouwen in besluitvormingsposities of vrouwen die opkomen voor hun gelijke rechten is groot. Vrouwelijke politici en journalisten stoppen eerder met hun werk of kiezen ervoor zich niet meer kritisch te uiten. Uit onderzoek weten we dat vredesprocessen waaraan vrouwen deelnemen 20-35% succesvoller zijn. Maar steeds vaker worden juist vrouwen geweerd van de onderhandelingstafel, zoals in Jemen waar vrouwen in 2014 nog mee onderhandelden en nu niet langer welkom zijn. In landen als Afghanistan waar vrouwelijke artsen niet langer worden opgeleid terwijl vrouwen niet door mannelijk artsen mogen worden onderzocht, worden vrouwen en meisjes verstoken van goede gezondheidzorg.  

Haat, intimidatie en geweld tegen vrouwen en LHBTQI+ personen komt op waar autocratische regimes en extremistische conservatieve groepen sterker worden, of de macht willen behouden. Door groepen in een zwakkere maatschappelijke positie te isoleren en onderdrukken, geven zij hun eigen groep betekenis, identiteit en een doel. Toenemend geweld tegen vrouwen en LHBTQI+ is daarmee ook een graadmeter voor maatschappelijke instabiliteit en gewelddadig extremisme. Toenemende vrouwenhaat, intimidatie en geweld, het bagatelliseren van dit gedrag door maatschappelijke groeperingen of politieke bestuurders en het verheerlijken van traditionele gendernormen en gedrag is dan ook de spreekwoordelijke ‘kanarie in de kolenmijn’ voor de stabiliteit en goed bestuur van een land.  

Vrouwenrechten zijn mensenrechten en die zijn universeel 

Wij bevelen daarom aan:  

• Blijf je uitspreken voor en investeren in gelijke kansen en rechten: Nederland is koploper op vrouwenrechten en SRGR, het doet ertoe als Nederland daarin investeert, lokale vrouwenrechtenverdedigers steunt en andere landen verantwoordelijk houdt als vrouwen hun mensenrechten niet kunnen uitoefenen, of mensenrechtenverdedigers worden geïntimideerd. 
• Betrek maatschappelijke organisaties, van vrouwen op gemeenschapsniveau tot internationale organisaties, bij de ontwikkeling, uitvoer en monitoring van Nederlands buitenlandbeleid consequent en betekenisvol, om tot het meest impactvolle beleid te komen.
• Steun consequent en in alle beleid de gelijkwaardige deelname van vrouwen, die de reële ervaringen van vrouwen en meisjes in de gemeenschappen kunnen delen, in besluitvorming en vreedzame oplossing van geschillen. 
• Faciliteer flexibele lange termijn organisatie financiering, toegankelijk voor community based organisaties én internationale organisaties, waarmee zij kunnen werken op het snijvlak van ontwikkelingswerk, klimaatadaptatie, vredeswerk en humanitaire hulp.