Hoop, lef en trots? Investeer dan slimmer in vrouwenrechten en gendergelijkheid

24-09-2024
Met grote interesse nemen de leden van WO=MEN kennis van het regeerprogramma en bijbehorende begrotingen voor het jaar 2025 van het kabinet Schoof. Opvallend is dat het kabinet kiest voor voortzetting van het Nederlandse Feministisch Buitenlandbeleid (FBB) tot eind 2030. In deze reactie leggen we de plannen van dit nieuwe kabinet langs de feministische meetlat. Ofwel: hoe scoort dit kabinet op de eigen FBB criteria: Rights, Representation, Resources en Reality Check en investeert dit kabinet in een veilige, stabiele, duurzame en welvarende wereld?   
  
Introductie
  
Nederland kent een sterke reputatie als land dat democratische en liberale waarden koestert en zich opstelt als een serieuze internationale speler. De Nederlandse overheid, maatschappelijke organisaties en andere experts worden internationaal gezien als kundige, ervaren voorlopers op vrouwelijk ondernemerschap en maatschappelijk verantwoord ondernemen, slimme oplossingen voor goede en veilige watervoorziening en voedselzekerheid, duurzame en inclusieve vrede en veiligheidsprocessen (de Women, Peace & Security agenda), en goede gezondheidszorg waaronder seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR).  
  
Sinds 2022 kent Nederland een Feministisch Buitenlandbeleid (FBB) in onze diplomatie, veiligheidsbeleid, klimaatinzet, buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking. Het FBB wordt de komende zeven jaar verder ontwikkeld en ingebed. De principes van FBB bieden dit kabinet houvast om gedane beloftes in het hoofdlijnenakkoord over democratische rechtsstaat en waarden, vrijheden, veiligheid en maatschappelijke weerbaarheid, waar te maken. Wat staat hiervan in het regeerprogramma? 
  
Rights: Mensenrechten aan de basis van het buitenlandbeleid?
 
Wereldwijd worden de rechten en vrijheden van vrouwen en meisjes uitgehold. Ruim 1.1 miljard vrouwen en meisjes in al hun diversiteit hebben vanwege hun gender of seksuele oriëntatie minder rechten en kansen. Het gaat over het recht om te stemmen, naar school te gaan, financieel onafhankelijk te zijn en vrij van geweld te zijn in hun omgeving. Deze genderongelijkheid is een van de grondoorzaken van groeiende repressie en instabiliteit in meerdere regio’s: kijk naar Afghanistan en Iran, of naar Irak en Soedan. Een stevig buitenlandbeleid dat investeert in de rechten van vrouwen en meisjes is nu meer dan ooit cruciaal. 
  
Het kabinet Schoof zegt te staan voor goed bestuur en het naleven van bindende internationale en verdragsrechtelijke verplichtingen. Daarnaast benadrukt het kabinet het belang van "het bevorderen van de sociaaleconomische ontwikkeling van partnerlanden, in lijn met de internationaal geldende ontwikkelingsdoelen.” Wij juichen toe dat het kabinetstreeft naar een betrouwbare rol binnen de Europese Unie en de NAVO, en zich inzet voor de versterking van de internationale rechtsorde. Maardit is  slechts een deel van het verhaal. Een essentieel onderdeel van het versterken van die rechtsorde en het behalen van die ontwikkelingsdoelen is de bevordering van vrouwenrechten en gendergelijkheid. Dit sluit aan bij juridisch bindende internationale verdragen zoals het VN Vrouwenrechtenverdrag (CEDAW), de Istanbul Conventie en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Wij roepen het kabinet ook op:    
  
= Steun en bescherm de vrouwen, mannen en andere mensenrechtenverdedigers die wereldwijd in veelal moeilijke omstandigheden opkomen voor gelijke rechten. Laat vrouwelijke en lokale leiders meedoen en meebeslissen.  
 
Representation: Zijn vrouwen en mannen in al hun diversiteit gelijk vertegenwoordigd in besluitvorming? 
  
Wanneer een overheid burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties betekenisvol betrekt bij het ontwikkelen, uitvoeren en evalueren van beleid, leidt dat tot beter beleid en betere uitvoering. Deze belangrijke les neemt het kabinet Schoof ter harte, maar wij roepen het kabinet op dit structureel en consequent door te voeren. Ook in internationale inspanningen. Zo werd in 2024 in de Nederlandse internationale klimaatinzet benoemd dat vrouwen een belangrijke rol spelen als agents of change in de bestrijding van de klimaatcrisis. Dit zien we in de nieuwe plannen niet terug en dat baart ons zorgen. 
 
Onderzoeken van de OESO en het IPCC (de VN organisatie die klimaatverandering in kaart brengt) tonen aan dat gemeenschappen weerbaarder worden wanneer vrouwen gelijkwaardig deelnemen aan besluitvorming over klimaat- en biodiversiteitsbeleid. Vredesakkoorden waar vrouwen actief aan mee hebben onderhandeld houden 20-35% langer stand. Door vrouwen in al hun diversiteit mee te laten praten en beslissen bij afspraken over internationale handel en IMVO (Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) kan Nederland bijdragen aan een betere economische positie van vrouwen, aan betere handelsrelaties en weerbare economieën. Dat is bovendien goed voor het verdienvermogen van Nederland, iets waar het Kabinet volop wil inzetten. Het uitsluiten van de helft van de bevolking is niet alleen onrechtvaardig: het is niet slim. 
  
= Geef vrouwen in al hun diversiteit een gelijke stem in formulering, uitvoering en evaluering van beleid op het gebied van maatschappelijk ondernemen, klimaat, water, voedselzekerheid, sociale ontwikkeling, en vrede en veiligheid.  
 
= Geef in tussentijdse evaluaties van huidig beleid (inclusief het FBB), prioriteit aan de impact van dit beleid op vrouwen in al hun diversiteit.  
  
Resources: Zijn er voldoende middelen om plannen uit te voeren en komen de middelen evenredig ten goede aan vrouwen en mannen? 
  
Investeren in gendergelijkheid is smart economics: landen waarin vrouwenrechten en gendergelijkheid goed zijn geregeld, zijn stabieler, veiliger en hebben een robuustere economie met meer groei. Daar hebben lage- en middeninkomenslanden én rijke landen als Nederland baat bij. De Nederlandse economie is immers voor een groot deel afhankelijk van internationale handel, en Nederland profiteert van bondgenoten die opkomen voor individuele vrijheid, veiligheid en mensenrechten. In bijvoorbeeld het Midden-Oosten, Noord-Afrika en de Sahel staan juist vrouwenrechten- en LHBTQI+-organisaties aan de frontlinies om onze gedeelde democratische waarden te verdedigen. 
  
Met de subsidiekaders Power of Voices en het SDG 5 Fonds beschikt het kabinet over krachtige instrumenten om effectief beleid vorm te geven. Deze kaders bevorderen vrouwelijk ondernemerschap en zorgen ervoor dat vrouwen mee kunnen doen aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ook stimuleren deze middelen de deelname van vrouwen in crisisrespons, vredesprocessen en wederopbouw. Dit zijn investeringen met positieve en langdurige impact. Toch zien we dat dit kabinet vooral investeert in defensie en hard security, terwijl op preventie hard wordt bezuinigd. Dat is kortetermijndenken. Wij roepen dan ook op: 
  
= Hernieuw het beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld voor de periode 2026-2030, inclusief het SDG 5 Fonds. Committeer binnen het SDG 5 Fonds aan gelijke investeringen als het huidige subsidiekader. 
 
= Zorg dat budgetten gelijk ten goede komen aan vrouwen en mannen in al hun diversiteit. 
  
Reality Check: Heeft de impact van beleid de bedoelde impact lokaal?
  
Het nieuwe kabinet vindt een goed functionerende democratische rechtsstaat en maatschappelijke weerbaarheid belangrijk. In het regeerprogramma zegt het kabinet daarvoor samen op te trekken met bedrijven en organisaties. Dat strookt alleen niet met aangekondigde maatregelen zoals de Wet Transparantie Maatschappelijke Organisaties (WTMO). Deze wet verhoogt de regeldruk voor maatschappelijke organisaties. Het strookt ook niet met het willen inperken van het recht op demonstratie en van de gang naar de rechter voor individuen en maatschappelijke organisaties. In een goed functionerende democratie is een sterk maatschappelijk middenveld juist een essentieel onderdeel van democratische tegenmacht.  
 
= Waak ervoor de democratie te willen waarborgen door antidemocratische maatregelen te nemen. 
 
= Investeer in weerbare samenlevingen en de preventie van maatschappelijk conflict. (H)erken daarin de negatieve invloed van toenemende vrouwenhaat en haat tegen LHBTQI+ personen. 
 
= Wees consistent en coherent in eigen beleid. 
  
We zien dat het regeerprogramma en de bijbehorende begrotingen op veel punten schuren met de uitgangspunten van het FBB. Wij roepen het kabinet en de Tweede Kamer daarom op: 
  
Toon echte hoop, lef en trots door te investeren in het duurzame en structurele werk op vrouwenrechten en gendergelijkheid. Voor stabiele, veilige, weerbare en welvarende samenlevingen. Zowel hier in Nederland als wereldwijd.