23-01-2020
Gendergelijkheid en empowerment van vrouwen zijn fundamentele mensenrechten en voorwaarden voor het behalen van wereldwijde duurzame ontwikkelingsdoelen. Deze vierdelige blog serie zet de voordelen van gendergelijkheid (deel 1) en de barrières (deel 2) die deze gelijkheid in de weg staan uiteen. Deel 3 richt zich op oplossingen, en presenteert de belangrijkste tools en strategieën. Deel 4 geeft voorbeelden van gendergevoelige interventies. Dit deel gaat in op de gender gaps en barrières die invloed hebben op duurzaam ecosysteembeheer. Een gender gap doelt op ongelijkheid die op geslacht is gebaseerd; dit slaat op ongelijkheid in behandeling of in de positie tussen vrouwen en mannen, die vaak zijn wortels vindt in sociale, culturele en wettelijke normen en gebruiken.
Gender gaps werpen barrières op tegen effectieve duurzame ontwikkeling doordat ze de toegang van vrouwen tot middelen en besluitvormingskansen beperken. In sommige gevallen kan geweld tegen vrouwen worden gebruikt om de controle te behouden over middelen en kansen, waardoor ongelijke machtsverhoudingen en genderongelijkheid worden versterkt.
Goed bestuur in duurzaam ecosysteembeheer kan alleen worden bereikt door inzicht te krijgen in gender gaps en specifieke belemmeringen aan te kaarten. Als dit niet gedaan wordt, ontstaat het risico dat duurzaam ecosysteembeheer genderongelijkheid versterkt. Dit gaat ten koste van natuurbehoudsdoelen, het welzijn van gemeenschappen en mensenrechten. Deze blog beschrijft drie belangrijke gender gaps die barrières vormen voor duurzaam ecosysteembeheer.
1. Ongelijke en onzekere landrechten
Land is van groot belang voor levensonderhoud, waaronder onderdak, voedsel en inkomen; maar ook voor toegang tot besluitvormingskracht en het behouden van culturele identiteit. Ook is toegang tot en eigendomsrecht op land nauw verweven met toegang tot en beheer van natuurlijke hulpbronnen, zoals water en bossen. Dit heeft op zijn beurt weer voordelen voor duurzame ecosystemen.
Een studie van de Amazoneregio laat zien dat het vaststellen van landrechten voor inheemse vrouwen en mannen bijdraagt aan afname van ontbossing en een kostenefficiënte methode is voor klimaatmitigatie.
Wettelijke en sociale barrières
Hoewel vrouwen een belangrijke rol spelen in het gebruik van land voor voedselzekerheid, inkomen en huishoudelijke middelen,
is wereldwijd maar 13,8% van de landeigenaren vrouw. Vrouwen hebben vaak te maken met talrijke wettelijke en sociale barrières op alle gebieden van landrechten – waaronder het recht
om hun land te verkopen, te beheren of de economische opbrengst ervan te innen. Onvaste landrechten vormen een grote belemmering voor vrouwen die deelnemen aan duurzaam ecosysteembeheer, omdat ze mogelijk niet het recht hebben om te beslissen hoe het land wordt gebruikt en beheerd als het niet van hen is. En zelfs als vrouwen die het land beheren een aanpak van duurzaam ecosysteembeheer willen gebruiken, kan het zijn dat ze
geen toegang hebben tot leningen om te investeren in de juiste technologie, omdat hun naam niet aan het land verbonden is.
Traditionele en culture normen
Traditionele en culturele normen kunnen bepalen wie er in staat is land te beheren, wat de toegang van vrouwen tot land kan belemmeren- zelfs in landen waar ze er wel recht op hebben. In de Rukwa en Katavi regio’s in Tanzania ging ActionAid Tanzania, samen met LEAT, Haki Ardhi en andere gemeenschapsgerichte groepen, erop uit om het beeld van vrouwen als landeigenaren- en beheerders te veranderen. Dit deden ze
door dialogen in de dorpen te organiseren om bewustzijn te creeëren onder de gemeenschappen en hen voor te lichten over gelijke landrechten. Hoewel culturele en maatschappelijke veranderingen niet van de ene op de andere dag plaatsvinden, waren deze dialogen een belangrijk startpunt om vrouwen meer invloed te geven en acceptatie te verwezenlijken in deze gemeenschappen, waar vrouwen nu daadwerkelijk hun eigen land bezitten.
Het belang van beveiligde en gelijke landrechten in duurzaam ecosysteembeheer kan niet genoeg worden benadrukt. Een recent rapport van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), bevestigde opnieuw dat inspannigen voor duurzaam beheer baat hebben bij vrouwen die toegang hebben tot- en controle hebben over land. Zo is er bijvoorbeeld een toename in investeringen in- en bereidheid tot natuurbeheersactiviteiten, waaronder het planten van bomen en duurzaam bodembeheer.
2. Ondervertegenwoordiging in besluitvorming en leiderschap over natuurlijke hulpbronnen
Vrouwen zijn sterk ondervertegenwoordigd in besluitvorming op alle niveaus: van nationale overheden tot lokale gemeenschappen. Zo is wereldwijd
minder dan 25% van de parlementariërs vrouw. Deze ondervertegenwoordiging is ook zichtbaar in besluitvorming over het milieu:
vrouwen bekleden wereldwijd slechts 12% van de hoogste ministeriële posities in de milieusector, evenals in commissies op district- of gemeenschapsniveau, waar vrouwen ook vaak ondervertegenwoordigd zijn.In veel gemeenschappen zorgen culturele normen en tijdrovende huishoudelijke taken ervoor dat vrouwen maar weinig kunnen deelnemen aan gemeenschapsoverleggen en besluitvormingsprocessen over initiatieven voor duurzaam beheer. Dit betekent dat de behoeften, prioriteiten en kennis van vrouwen vaak worden genegeerd of over het hoofd worden gezien, wat impact heeft op hun zelfbeschikking en de effectiviteit van duurzame beheersoplossingen ondermijnt.
Verandering
Onderzoek en ervaringen laten steeds vaker zien dat inclusieve besluitvorming en het toepassen van de unieke kennis van zowel mannen als vrouwen enorme verandering teweeg kan brengen in milieuprogrammering en duurzame ontwikkeling. Een voorbeeld is dat landen met meer vrouwelijke parlementariërs vaker milieuverdragen ratificeren- zowel op nationaal als internationaal niveau. Op gemeenschapsniveau,
in India en Nepal, hadden bosbeheergroepen met vrouwelijke leden betere uitkomsten op het gebied van natuurbeheer.
Bovendien moeten overheden, bedrijven en organisaties intern evalueren wat de barrières en kansen voor inclusieve besluitvorming zijn.
A Rocha Ghana erkende het belang van gender mainstreaming in zowel hun projecten als in hun organisatie en besloot om een genderbeleid op te stellen. De eerste stap in dit proces was een gender audit, waarin werd bekeken wat de belemmeringen voor medewerkers zijn om gender mee te nemen in hun projecten en om mee te beslissen in de organisatie. De resultaten van deze audit vormen de basis voor een genderbeleid om de situatie te verbeteren.
3. Gendergerelateerd geweld
Gendergelateerd geweld is alomtegenwoordig. Wereldwijd zal
één op de drie vrouwen in haar leven te maken krijgen met een vorm van gendergerelateerd geweld, maar nationaal en contextspecifiek bewijs toont aan dat dit aantal veel en veel hoger kan zijn. Gendergerelateerd geweld is sterk geworteld in discriminerende gender normen, en wordt gebruikt als een manier van controle, onderwerping en uitbuiting om genderongelijkheid te behouden en versterken. Gendergerelateerd geweld is een schending van grondrechten en heeft een blijvende impact op elk aspect van het leven van het slachtoffer.
Complex verband
Het verband tussen gendergerelateerd geweld en het milieu zijn complex, maar een
recent onderzoek van IUCN laat zien dat gendergerelateerd geweld zowel gedreven kan worden door als impact kan hebben op ongelijk zeggenschap over land en natuurlijke hulpbronnen, vooral wanneer deze bronnen schaars zijn en onder druk staan.
Tactiek om tegenspraak te weren
Gendergerelateerd geweld wordt al lang gebruikt als een tactiek om vrouwen die de rechten van mens en natuur beschermen
het zwijgen op te leggen, en anderen te ontmoedigen om zich uit te spreken.
Inheemse vrouwen ervaren nog meer geweld omdat zij op twee manieren worden gediscrimineerd. Zoals bleek uit de vrouwelijke leiders en activisten die deelnamen aan de
ReSisters Dialogue, is deze trend van geweld, bedreiging en intimidatie zichtbaar in verschillende landen en omstandigheden. Daarentegen laat deze samenkomst van vrouwelijke activisten ook zien dat er groeiende steun voor hen is, en daarmee een groeiend verzet tegen het geweld.
Als duurzame ontwikkelingsprogramma’s geen rekening houden met de lokale genderverhoudingen en de drijfveren van gendergerelateerd geweld, kunnen interventies onbedoeld de omstandigheden die bijdragen aan geweld verergeren. Het is belangrijk om gendergerelateerd geweld aan te pakken als onderdeel van interventies en belangenbehartiging op het gebied van natuurbehoud en veerkracht. Dit draagt bovendien bij aan het veiligstellen van mensenrechten, vrede en veiligheid. Het is essentieel om te zorgen voor bewegingsvrijheid, om bewustzijn over rechten te creëren en om vrouwen structureel te beschermen bij het verdedigen van hun recht op hulpbronnen en land.
Barrières aankaarten: belang van context
Hoewel gender gaps een risico vormen voor effectief duurzaam ecosysteembeheer, kunnen deze gaps juist worden aangekaart in duurzaam beheer door gendergelijkheid en empowerment van vrouwen te bevorderen. Maar het is van belang om te noemen dat genderongelijkheid en de gaps en belemmeringen die hierdoor ontstaan verschillen per situatie. Daarom moet elk project, programma en strategie voor duurzaam ecosysteembeheer gebaseerd zijn op een gender- en sociale contextanalyse die rekening houdt met gender gaps, evenals de kansen om deze aan te pakken.
