Stop de collectieve verwijdering van Afghaanse vrouwen uit de samenleving

- Bijdrage van Anne-Floor Dekker, Programmamanager Gender, Vrede en Veiligheid tijdens de bijeenkomsten 'Een jaar na de machtswissel in Kabul - naar hoop en toekomst' op 14 augustus op Het Plein in Den Haag.

Precies een jaar geleden namen Taliban Kaboel in. Het was het directe gevolg van het getekende vredesakkoord begin 2020 tussen de regering van Trump en de Taliban. Als de Taliban beloofden geen aanslagen meer te plegen, zou de VS zich militair terugtrekken uit Afghanistan. Het vredesakkoord tussen Trump en de Taliban ging bovenal over de veiligheid van Amerikanen. Het ging niet over de veiligheid van Afghanen. Laat staan over de veiligheid van de vrouwen en meisjes in Afghanistan. 

Al in 2020 waarschuwden vrouwenrechtenorganisaties dat de Taliban met het herwinnen van hun macht, de rechten van vrouwen en meisjes zouden proberen af te nemen, en minderheden in de samenleving zouden onderdrukken. Zoals al in andere door Taliban gecontroleerde gebieden gebeurde. 

 

Deze waarschuwingen werden niet of nauwelijks serieus genomen. De Taliban hadden namelijk beloofd de rechten van vrouwen heus te eerbiedigen. Vrouwen mochten zelfs meedoen aan de ‘inter-Afghan peace talks’. "Laten we eerst afwachten of de Taliban de beloften waarmaakt. Misschien valt het mee," was de reactie van een grote deel van de internationale gemeenschap. 

Maar in de loop van 2020 werden steeds meer Afghaanse vrouwenrechten- en mensenrechtenactivisten het doelwit van aanslagen. Steeds vaker moesten prominente activisten onderduiken of hun land ontvluchten. En toen in het voorjaar van 2021 duidelijk werd dat Amerika ook onder Biden zou vasthouden aan het akkoord, luidden vrouwenorganisaties wereldwijd de noodklok. 

 

Want naast de VS maakten ook andere landen, zoals Nederland, zich op om zich militair terug te trekken. En niemand repte een woord over de mogelijke impact van de collectieve militaire afbouw op de veiligheid van de Afghaanse bevolking. Nederland investeerde al ruim 20 jaar in vrouwenrechten in Afghanistan. In geen enkele Nederlandse Kamerbrief werd destijds gesproken over hoe zou worden omgegaan met de toenemende onveiligheid van vrouwen en meisjes, of de mogelijke inperking van hun rechten.

WO=MEN en haar leden vroegen of er protocollen klaar lagen om vrouwen en meisjes in Afghanistan te beschermen, ook als zij moesten vluchten. Die waren er niet. Vrouwenrechtenactivisten en hun families waren op zichzelf aangewezen.

 

Op 16 augustus 2021, toen Kaboel definitief was gevallen, zetten Nederlandse NGOs alles op alles om hun Afghaanse staf en partners in veiligheid te brengen. Velen moesten per direct onderduiken. Dodenlijsten circuleerden van vrouwelijke prominente politici en mensenrechtenverdedigers.

 

Het was een week later, na veel maatschappelijke en politieke druk, dat de eerste vrouwenrechtenactivisten, na een zenuwslopende week, veilig op Schiphol landden.

 

Het duurt tot op de dag van vandaag om andere vrouwen- en mensenrechtenactivisten in veiligheid te brengen. Velen zijn naar andere landen gevlucht, sommigen zijn gevangengezet, anderen vermoord of simpelweg verdwenen. Weer anderen zetten hun strijd in Afghanistan voort.

Nadat de Taliban Kaboel innamen ging alles op slot en hield de wereld zijn adem in: wat zou de Taliban doen? Zouden ze net zo conservatief zijn als 20 jaar geleden? Met PR mensen die zijn opgegroeid in het Westen, wist de politieke tak van de Taliban lang de schijn op te houden: vrouwen zouden mogen blijven werken. Meisjes zouden weer naar school mogen. "Maar nu moeten we eerst de rust zien terugkeren. Wacht even af tot na Nieuwjaar. Dan wordt alles duidelijk."

Voor de vrouwenrechtenactivisten in Afghanistan was het allang duidelijk. Waar zij al lang voor waarschuwden werd bewaarheid. Een jaar na de val van Kaboel worden vrouwen en meisjes collectief en systematisch verwijderd uit de samenleving.

 

Na het Afghaanse nieuwjaar bleven de middelbare scholen en meeste universiteiten dicht voor meisjes.

Vrouwen mogen alleen nog werken in bepaalde banen in de zorg en het onderwijs.

Vrouwen mogen niet langer een politieke of overheidsfunctie bekleden. 

Vrouwen met een eigen bedrijf moeten hun bedrijf sluiten of mogen er geen leiding meer geven.

Vrouwen en meisjes mogen niet langer zonder mannelijke begeleiding het huis uit. 

Weduwen en alleenstaande vrouwen zijn van familie, buren of humanitaire hulporganisaties afhankelijk voor voedsel, onderdak en brandstof.

Vrouwen moeten weer een gezichtssluier dragen. 

Omdat zij niet langer door mannelijke artsen mogen worden behandeld, hebben zij beperkte toegang tot zorg.

Vrouwelijke politiemensen, juristen en rechters zijn uit hun functie gezet en worden zelfs vervolgd. Voor huiselijk geweld kan je niet langer aangifte doen.

Gedwongen huwelijken en kind huwelijken zijn weer aan de orde van de dag.

Vrouwen en meisjes die vreedzaam demonstreren voor hun rechten, worden in elkaar geslagen, opgepakt, vermoord of ‘verdwijnen’ zomaar.

Vrouwen en meisjes worden niet serieus genomen, omdat zij vrouw zijn.

We zijn nu bijna een jaar verder. Inmiddels is Afghanistan al lang niet meer in het nieuws. Wat er met vrouwen en meisjes in Afghanistan gebeurt, gebeurt grotendeels buiten het gezichtsveld van de internationale gemeenschap. Maar wat in Afghanistan gebeurt mag nooit normaal worden. Niet voor de vrouwen en etnische minderheden in Afghanistan, en niet voor de vrouwen en etnische minderheden elders.

Grond geven aan en normaliseren van de onderdrukking van vrouwen raakt ons namelijk uiteindelijk allemaal. Voor het voortbestaan van democratische rechtsstaten als Nederland moeten we samen de rode lijnen trekken: tot hier en niet verder.

Neem de waarschuwingen van vrouwenrechtenorganisaties dus altijd bloedserieus. Steun deze organisaties zodat zij onderzoek kunnen blijven doen naar mensenrechtenschendingen en zodat zij op kunnen blijven komen voor gelijke rechten en positie van vrouwen en meisjes.

Stuur gemengde delegaties voor onderhandelingen . Accepteer nooit dat vrouwelijke hulpverleners alleen met mannelijke begeleiding op pad kunnen. Zet alles op alles zodat vrouwen weer deel kunnen nemen aan politieke en bestuurlijke besluitvorming.