Nieuw onderzoek: COVID-19 vergroot terugslag op gendergelijkheid en vrouwenrechten

COVID-19 vergroot de bestaande ongelijkheid in de wereld. Dat blijkt uit onderzoek gedaan in opdracht van WO=MEN Dutch Gender Platform. Gemarginaliseerde groepen worden het hardst geraakt. Gendergerelateerd geweld neemt wereldwijd toe, essentiële seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten worden teruggeschroefd, vredesprocessen worden onderbroken, toegang tot internet bepaalt of organisaties hun werk kunnen doen en werknemers in de informele economie (veelal vrouwen) worden het zwaarst getroffen. 

 

In het begin werd COVID-19 als de ‘grote gelijkmaker’ gezien, maar door de pandemie blijkt de ongelijkheid in de wereld juist te zijn verergerd. Net als bij andere crises worden mensen in kwetsbare posities, waaronder vrouwen en gender non-conforme personen, hard getroffen. Uit het onderzoek blijkt dat vrouwen structureel minder onderdeel uitmaken van de besluitvorming rond de pandemie dan mannen. Als gevolg daarvan worden de gezondheids- en veiligheidsbehoeften van vrouwen minder gezien en gewogen. Ook zien we dat genderongelijkheid wereldwijd verergert en fundamentele rechten van vrouwen in meerdere landen worden teruggedraaid. Tegelijk neemt de financiële en politieke steun van organisaties en activisten die aan de frontlinie staan om deze ongelijkheden te verdedigen, af. Een greep uit de bevindingen:

 

 

Gendergerelateerd geweld, inclusief partnergeweld, stijgt wereldwijd. De Verenigde Naties zien een stijging van 25 procent en noemt huiselijk geweld dan ook de ‘schaduwpandemie’. Interventies om gendergerelateerd geweld tegen te gaan zijn een van de meest ondergefinancierde elementen van de wereldwijde humanitaire respons. 

 

 

Regeringen in Oeganda, Kenia, India, Bangladesh, Polen, Slowakije en de Verenigde Staten gebruiken deze tijd om hun conservatieve standpunten over gendergelijkheid verder te verstevigen, terwijl vrijheden ernstig worden beknot 'in naam van interventies op het gebied van de volksgezondheid'. Zo wordt abortus in diverse landen niet langer als essentiële dienstverlening  gezien of wordt de al bestaande strenge wetgeving nog verder aangescherpt in het nadeel van vrouwen. 

 

 

Bestaande patronen van ongelijkheid verergeren, vredesprocessen worden onderbroken en het risico op geweld wordt groter. In Afghanistan was het vredesproces maanden lang onderbroken en startte het pas dit weekend weer op. In Zuid-Soedan, Somalië, Kenia, Kameroen en de Democratische Republiek Congo zijn belangrijke vredesdialogen geannuleerd en in Irak krijgt ISIS nu weer de kans zijn troepen te mobiliseren.

 

 

Terwijl veel activisten eerstelijns hulp bieden in de crisis, stijgt de ongelijkheid tussen maatschappelijke organisaties. Organisaties met goede internetverbinding en staf in hoofdsteden hebben toegang tot (inter)nationale besluitvorming. Kleinere organisaties in rurale gebieden zijn soms volledig losgekoppeld van het debat.

 

 

Bijna 1,6 miljard werknemers in de informele economie zijn getroffen door lockdown-maatregelen of doordat zij werkzaam zijn in de zwaarst getroffen sectoren. Twee op de drie vrouwen wereldwijd werkt in de informele economie, veelal zonder sociaal vangnet. 

 

 

Op Prinsjesdag zijn de Miljoenennota en alle Rijksbegrotingen gepresenteerd. Het is goed dat het ministerie van Buitenlandse Zaken in de begroting voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking van 2021 inzet op een gendersensitieve COVID-19 respons, maar inzet alleen is niet voldoende. 

Uit het rapport komen dan ook de volgende aanbevelingen: 

 

1. Implementeer een intersectionele genderlens op alle terreinen van de Nederlandse internationale COVID-19 hulp. Maak dit zichtbaar in alle financiële instrumenten.

 

2. Maak duidelijk hoe Nederlandse financiële steun wordt besteed aan gendergelijkheid en vrouwenrechten en hoe deze inzet aan lokale organisaties en activisten ten goede komt. 

 

3. Erken de gelijkwaardige rol van (vrouwelijke) mensenrechtenverdedigers in internationale en nationale fora. 

 

4. Geef lokale vredesbouwers voldoende vertrouwen, eigenaarschap en financiering.

 

5. Zet in op een feministisch herstelplan voor systematische economische verandering zowel tegen ongelijkheid wereldwijd als in Nederland. 

 

6. Roep bedrijven ter verantwoording voor mensenrechtenschendingen in het buitenland en ondersteun bindende wetgeving. 

 

7. Maak het bestrijden van gendergerelateerd geweld een uitgangspunt van de Nederlandse internationale COVID-19 hulp. 

 

 

Dit onderzoek is gebaseerd op literatuur, organisatie-verklaringen en nieuwsartikelen (uitgebracht tussen april-juli 2020), webinars en 17 interviews met organisaties die zich bezighouden met gendergelijkheid en vrouwenrechten op het gebied van duurzame economische ontwikkeling, vrede en veiligheid en duurzame politieke steun.